Die leesmotivatie moet omhoog!
Uit het meest recente PISA-onderzoek naar leesvaardigheid blijkt dat Nederlandse leerlingen met minder plezier lezen dan leerlingen uit alle andere 76 deelnemende landen.1 Zorgwekkend, want leesmotivatie is essentieel om een goede lezer te worden. Waarom is leesmotivatie zo belangrijk, en hoe zorg je voor meer leesplezier bij je leerlingen?
Vicieuze cirkel of positieve leesspiraal
Om goed te leren lezen is het belangrijk dat kinderen veel leeskilometers te maken. Maar leerlingen die niet gemotiveerd zijn om te lezen, maken die kilometers niet. Daardoor belanden ze in een vicieuze cirkel: doordat ze weinig lezen, worden ze er niet beter in. En ergens niet goed in zijn, is dodelijk voor de motivatie. Het gevolg? Deze kinderen gaan nóg minder lezen. Met alle gevolgen van dien. Omgekeerd is er ook een positieve leesspiraal: goede lezers zijn gemotiveerd om te lezen. Ze doen moeite om te lezen en kiezen uitdagende boeken uit. Zo worden ze nog betere lezers, en stijgt de motivatie weer verder.
Waarom vinden Nederlandse leerlingen lezen niet leuk?
In het PISA-onderzoek gaf meer dan 60% van de leerlingen aan alleen te lezen als het moet. Experts noemen verschillende verklaringen voor de lage leesvaardigheid en leesmotivatie in Nederland. Zo wordt vaak aangegeven dat Nederland het enige land is waar begrijpend lezen en technisch lezen na groep 3 apart van elkaar worden onderwezen. Doordat er veel nadruk ligt op leestechniek, raakt de leesbeleving steeds meer op de achtergrond. Ook zouden veel leerlingen over te weinig achtergrondkennis beschikken. En hoe hard je in de les ook werkt aan leesstrategieën; om een tekst écht te begrijpen heb je vooral ook algemene kennis nodig. Motiverend leesonderwijs moet dus aan leesvaardigheid, kennis van de wereld, én leesbeleving bouwen.
Lees ook het artikel Leesbegrip als basis voor leersucces.
Leesmotivatie in soorten en maten
Onderzoekers maken onderscheid tussen intrinsieke en extrinsieke leesmotivatie2. Kinderen met intrinsieke leesmotivatie ervaren lezen als prettig. Voor hen is het een doel op zich. Kinderen met extrinsieke leesmotivatie lezen om een ander doel te bereiken: de juf of meester blij maken, stickers verdienen, een goede score op de toets halen. Intrinsiek gemotiveerde lezers lezen meer: ze zitten in een positieve leesspiraal. Voor extrinsiek gemotiveerde lezers is dat minder vaak het geval. Zij ervaren vaak zelfs spanning of angst rondom lezen. Het is dus zaak vooral de intrinsieke leesmotivatie te bevorderen: geen beloningen in het vooruitzicht stellen, maar zorgen dat het lezen zelf leuk is.
Hoe zorg jij voor meer leesplezier in je klas?
Als je kinderen intrinsiek wilt motiveren om te lezen, is het belangrijk dat er aan drie basisbehoeften wordt voldaan: autonomie, competentie en relatie.
Autonomie
We willen allemaal de baas zijn over ons eigen leven. Dat klinkt logisch, maar geldt dat ook in de klas? Wat hebben kinderen daar nu écht zelf te zeggen? Zorg daarom voor zo veel mogelijk autonomie in de leesles. Toon oprechte interesse in de boekvoorkeuren van je leerlingen en laat ze zo vaak mogelijk zelf boeken en teksten kiezen en lezen.
Competentie
Niets werkt zo motiverend als ergens goed in zijn. Het is moeilijk om lezen leuk te vinden als je steeds blijft struikelen over woorden in de tekst, of niets snapt van wat er staat. Zorg daarom voor goede leesinstructie en vooruitgang voor alle leerlingen. Stem je instructie goed af op de verschillende niveaus in de klas. Dat betekent niet dat de zwakkere lezers altijd maar korte makkelijke teksten moeten lezen! Laat kinderen juist oefenen met teksten die nét boven hun kunnen liggen, en begeleid ze daarbij intensief. Zo ervaren kinderen dat ze steeds betere lezers worden. Een echte motivatieboost!
Relatie
Niets menselijks is kinderen vreemd; ook zij willen zich verbonden voelen met de mensen om zich heen. Daarom is het belangrijk om van lezen ook een sociale bezigheid te maken. Laat kinderen samen lezen, praat in de klas samen over boeken en lees veel voor. Ook in de midden- en bovenbouw!
Vergroot de leesmotivatie met Atlantis
De afgelopen jaren is de aandacht binnen het leesonderwijs steeds meer verschoven van de puur technische kant van lezen naar leesbevordering en leesmotivatie. Een ontwikkeling waar wij helemaal achter staan: wij geloven namelijk dat betere AVI-scores bijna vanzelf volgen als kinderen met plezier lezen. Daarom is Atlantis gebouwd op de drie pijlers voor leesmotivatie die hierboven zijn genoemd. Leerlingen ervaren autonomie doordat zij zelf mogen kiezen welke tekst ze lezen. Ze voelen competentie door een duidelijk opgebouwde leerlijn en rijke uitdagende teksten op hun niveau. En ze zijn bezig in relatie met anderen door volop gebruik van samenleesteksten en coöperatieve 
werkvormen. Daarnaast bevat Atlantis elke week een speciale leesplezierles en is er tijd ingeroosterd voor voorlezen en vrij lezen. Kinderen maken kennis met allerlei auteurs, illustratoren en soorten boeken, wisselen leestips uit en leren vloeiend voor te lezen. Volop leesplezier dus!
Ik wil meer lezen over Atlantis
Lees verder over leesmotivatie
Er valt veel te vertellen over leesmotivatie en hoe die te bevorderen. Ook is er al veel onderzoek naar gedaan. Lees meer op de themapagina van onderwijskennis.nl: Leesmotivatie bevorderen in het primair onderwijs
Bronnen
1 Gubbels, J., Langen, A. van, Maassen, N., & Meelissen, M. (2019). Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht. Universiteit Twente.
2Steensel, R. van, Eijnden, J. van den (2022). Leesmotivatie bevorderen in het primair onderwijs.
