Boom, roos… tijd voor iets nieuws?

In groep 3 valt er weinig te kiezen. De markt wordt gedomineerd door twee methodes voor aanvankelijk lezen die flink op elkaar lijken. Dat betekent dat jaarlijks tienduizenden kinderen op vrijwel dezelfde manier leren lezen. En dat al een hele tijd, want de uitgangspunten van die methodes zijn nog dezelfde als tientallen jaren geleden. Maar zijn die uitgangspunten nog wel actueel? Wij nemen er drie onder de loep. 

Uitgangspunt 1: ‘Aanvankelijk lezen draait om het oefenen van de letters.’ 

Zodra kinderen in groep 3 een aantal letters hebben geleerd, beginnen ze met het lezen van woorden waarin die letters zijn verwerkt. Dat zijn korte woordjes als raak, mik en reep. Die woorden hebben niet veel betekenis voor kinderen; ze zijn alleen bedoeld om de letters te oefenen.

Geen betekenis? Geen plezier… 
Maar net als wij willen kinderen geen betekenisloze woorden en zinnen lezen. Ze willen lezen om te ontdekken wat er staat, niet om letters te oefenen. Geef woorden daarom meteen betekenis, vanaf het begin van groep 3: maak samen uitnodigingen voor de ouderavond en hang recepten in de themahoek. Zo zien kinderen waar geschreven taal allemaal voor gebruikt wordt. Op die manier snappen ze waarom ze al die letters leren: om allerlei teksten te kunnen lezen. Taal wordt betekenisvol én leuk!

Uitgangspunt 2: ‘Technisch lezen is een aparte vaardigheid die los aangeleerd moet worden.’

In de huidige methodes voor aanvankelijk lezen wordt technisch lezen gezien als losse vaardigheid. Die vaardigheid wordt aangeleerd in aparte lessen, waarin kinderen uitsluitend bezig zijn met het verklanken van woorden. Ze lezen daarvoor saaie woordrijtjes, betekenisloze zinnen en verhaaltjes die nergens over gaan. Er zijn zelfs boekjes voor beginnende lezers waarin slechts één woord staat dat eindeloos wordt herhaald! Niet gek dus dat sommige kinderen al na enkele maanden een leesweerstand opbouwen. Het is juist een wonder dat er kinderen zijn bij wie dat niet gebeurt.

Lezen zonder begrip, kan dat?
Een kind uit groep 3 kan een lastige tekst misschien prima technisch lezen: hij herkent alle letters en woorden en zet ze om naar de juiste klanken. Hij heeft alleen geen idee wat er staat! Kun je dan wel zeggen dat het kind de tekst heeft gelezen? 

Wij vinden van niet. Begrijpen wat je leest is tenslotte het doel van leesonderwijs. Je hebt een woord of tekst pas gelezen als je snapt wat er staat, als je woorden kunt koppelen aan hun betekenis. Waarom laten we kinderen dan toch rijtjes met onbekende woorden lezen, en dat ook nog eens op een hoog tempo?

Uitgangspunt 3: ‘Differentieer zo snel mogelijk, zodat ieder kind op zijn eigen niveau verder kan leren.’ 

Als je meteen begint met differentiëren, plak je in groep 3 al in de eerste weken labels op je leerlingen. Zo kan ieder kind in het vervolg op zijn of haar eigen niveau werken. Maar een kind dat aanvankelijk moeite heeft met lezen, kan de smaak ineens te pakken krijgen. Andersom kan een leerling met een vliegende start een paar maanden later een leesdip doormaken. 

Helaas is het kwaad dan al geschied: het kind zit vast aan zijn of haar label. Kinderen snappen al gauw dat een zon een hoger niveau is dan een ster. Een label is onnodig stigmatiserend en doet geen recht aan het natuurlijke leerproces, dat vaker wel dan niet grillig verloopt.

Differentiëren: kan het ook anders? 
Gelukkig zijn er andere manieren om je klas op maat te ondersteunen. Bied de leerstof bijvoorbeeld op verschillende manieren aan. Die variatie werkt motiverend en vergroot de betrokkenheid van kinderen. 

Ook kun je als leerkracht invloed uitoefenen op wie er samenwerken. Op die manier kun je onzichtbare differentiatie toepassen. Dat hoeft niet altijd homogene differentiatie te zijn, waarbij kinderen met hetzelfde leesniveau samenwerken. Je kunt ook juist kiezen voor heterogene differentiatie, zodat kinderen met verschillende leesniveaus zich aan elkaar kunnen optrekken. Varieer!

Binnenkort valt er meer te kiezen voor groep 3!

Wat gebeurt er als kinderen hun leesavontuur starten met rijke, betekenisvolle teksten? En als ze dag in, dag uit kunnen werken met wereldoriënterende thema’s en afwisselende activiteiten die niet alleen hun leesvaardigheid vergroten, maar ook hun wereld? Dat kun je waarschijnlijk wel raden.  

Vanaf schooljaar 2025/2026 kun je in groep 3 aan de slag met Atlantis Start. En je kunt nu al op de hoogte blijven van onze updates!

Blijf op de hoogte